Απολλώνιος ο Τυανέας
«'Απολλώνιος ο Τυανεύς, ουκέτι φιλόσοφος άλλ' ως τι Θεών και ανθρώπων μέσον»
(Εύνάπιος, Βίοι Σοφιστών, προοίμιο)
Εν συγκρίσει προς όλες τις επιφανείς πνευματικές φυσιογνωμίες της Ελλάδας, εκείνος εκ των Ελλήνων Φιλοσόφων ο οποίος είχε την μεγίστη επί των ανθρώπων της εποχής του επίδραση, άσκησε την βαθύτερη εντύπωση και ενέπνευσε τον πλέον πηγαίο θαυμασμό ήταν ασφαλώς ό 'Απολλώνιος εκ Τυάνων. Αυτός υπήρξε πραγματικά οικουμενικός διδάσκαλος. Έγεννήθη στα Τύανα της Καππαδοκίας περί το 10 μΧ. κατόπιν εμφανίσεως του θεού Πρωτέως στην μητέρα του κατά την διάρκεια ενυπνίου. Φώτισε δε, με τη θεία παρουσία και δράση του, τον κομβικό εκείνο για την πορεία της ανθρωπότητας αιώνα.
Σε ηλικία μόλις 14 ετών έγινε μαθητής του ρήτορα Ευθυδήμου στην Ταρσό, όπου λειτουργούσαν πολλές φιλοσοφικές Σχολές. Επέλεξε ως προσφορότερα την οδό των Πυθαγορείων και άρχισε από 16 ετών να τηρεί τις επιταγές του Όμακοείου (απείχε έμψυχων, ντυνόταν με λινή εσθήτα και εφήρμοσε την απόλυτο πυθαγόρεια σιωπή περιοδεύων ταυτοχρόνως στην Κιλικία και Παμφυλία). Από τότε πάντοτε θα τρέφει απέραντο σεβασμό για τους Πυθαγορείους και την διδασκαλία τους. Γράφει χαρακτηριστικά σε Επιστολή του (νβ' Προς Ευφράτη):
«'Εάν τις άνδρΐ Πυθαγορείω συγγένηται, λήφεται παρ' αύτοΰ: νομοθετικήν, γεωμετρίαν, άστρονομίαν, άριθμητικήν, πάσαν θείαν μαντικήν... γνώσιν Θεών, ού δόξαν... αύτάρκειαν, λιτότητα, βραχύτητα τών αναγκαίων... εύαισθησίαν... ύγείαν... εύψυχίαν, Άθανασίαν».
Κατόπιν συντόμου παραμονής στην 'Αντιόχεια, αναχώρησε για την περίφημη περιοδεία του στην 'Ανατολή, με τη συνοδεία του αγαπητού μαθητή του Δάμιδος, ο οποίος συνέθεσε και την βιογραφία του 'Απολλώνιου, την οποίαν διασκεύασε επί το καλλιεπέστερο ο Φιλόστρατος. Πρόκειται για το θρυλικό έργο «Τα εις τον Τυανέα Άπολλώνιον», το οποίο ο Εύνάπιος αποκάλεσε «επιδημία (διαμονή) εις ανθρώπους θεού».
Στην Βαβυλώνα συνάντησε τον βασιλέα Ουαρδάνη όποιος ήταν ελληνομαθής και θαύμαζε απεριορίστως τον 'Απολλώνιο εξ όσων είχε ακούσει. 'Εκεί συζήτησε με τους Μάγους. Δεν πρέπει να παρασυρθούμε από την χριστιανική αντίληψη και να μας παραπλανά η λέξη «Μάγοι»:
Ο Απολλώνιος είναι σαφής (ιζ' Επιστολή):
«Νομίζεις πώς όσοι ασπάζονται την φιλοσοφία του Πυθαγόρα πρέπει να ονομάζονται Μάγοι. Το ίδιο λέγεις και για όσους ακολουθούν τα διδάγματα του Ορφέως. 'Εγώ νομίζω ότι και αυτοί οι όποιοι ακολουθούν την σοφία του δείνα πρέπει να ονομάζονται Μάγοι, αν πρόκειται να γίνουν θείοι και δίκαιοι. Οι Πέρσες ονομάζουν Μάγους τα θεία όντα. Μάγος λοιπόν είναι όποιος τιμά τους θεούς ή έχει ο ίδιος θεία φύση».
'Από την Βαβυλώνα αναχώρησε για την Ινδία, οπού συνάντησε τους Βραχμάνους και τον βασιλέα Φραώτι, ο όποιος μιλούσε και αυτός την Ελληνική (!) – ζωντανή απόδειξη της τότε εξαπλώσεως της Ελληνικής Παιδείας. Όσα βρήκε ό 'Απολλώνιος στην Ινδία και όσα έμαθε και διαπίστωσε για τους Βραχμάνους, τους περίφημους σοφούς τών Ινδιών, είναι υπεράνω περιγραφής. Μερικά μάλιστα, παραπέμπουν σε μαρτυρίες, τόσον άλλων αρχαίων γεωγράφων και Ιστορικών (π.χ. Στράβωνος, Άρριανού, Σκύλακος κ.ά.), όσο και νεωτέρων περιηγητών (π.χ. Nicolas Roerich) και απαιτούν πλέον ειδική μελέτη, καθώς φαίνονται να κρύβουν πολλά και ενδιαφέροντα...
Μαθαίνουμε για τον Λόφο τών Σοφών, ένα ύψωμα, το οποίο, αντιθέτως προς την Αορνον Πέτρα (τον περίφημο λόφο με το «ιερόν χαρώνειον» χάσμα έπ' αυτού), δεν το έφτασε ποτέ ό 'Αλέξανδρος. Ό Διόνυσος, όμως και ό Ηρακλής στις μυθικές εκστρατείες τους, όταν το προσέγγισαν, «πρόσταξαν τούς «Πάνες» να επιτεθούν εναντίον αυτού, επειδή ήταν ικανοί να προκαλούν σεισμούς, κεραυνοβολήθηκαν όμως από τους σοφούς, με αποτέλεσμα να γκρεμιστούν, άλλος έτσι και άλλος αλλιώς, και στους βράχους να αποτυπωθούν τα σημάδια της αποτυχημένης απόπειρας. Γύρω από αυτόν τον βράχο, λοιπόν, λένε ότι είδαν μία νεφέλη και ότι μέσα σ' αυτήν κατοικούν οι 'Ινδοί, ορατοί και αόρατοι και όπως θέλουν.
Ό 'Απολλώνιος ακολουθώντας τον 'Ινδό οδηγό του είδε εκεί πλησίον «ένα πηγάδι τεσσάρων οργιών, το λαμπρό φως του οποίου ανεβαίνει βαθυγάλαζο προς το στόμιο και όταν το μεσημέρι ο Ήλιος σταθεί επάνω του, το λαμπρό φως ανελκύεται από τις ακτίνες αυτού και προχωρεί προς τα επάνω, παίρνοντας σχήμα ζωηρής ίριδος. 'Αργότερα έμαθε ότι ή Γή κάτω από αυτό ήτο πορτοκαλόχρωμη» (ΓXIV)!
Ας σημειώσουμε ότι το γαλάζιο φώς πού εξέρχεται εκ της γης έχει αποτυπωθεί σε πίνακα του Roerich!
(Μαγικό τοπίο από την Ινδία, όπως απεικονίζεται σε έναν από τους σπάνιους πίνακες του Nicholas Roerich. Διακρίνεται και ή ακτίνα φωτός που εξέρχεται από τα έγκατα της γης. Μας προσφέρει μία αμυδρή εντύπωση για το πανόραμα πού αντίκρισε ό 'Απολλώνιος Τυανεύς στις 'Ινδίες, όπως ο περίφημος λόφος που είχε το χάσμα με το γαλάζιο φως.)
Ο Απολλώνιος και ο Δάμις βλέπουν αυτοκινουμένους «πυθικούς τρίποδες» και φορεία στην υπηρεσία του βασιλέως Φραώτου και ακούνε περί «μετεωρισμού» τών 'Ινδών σοφών, μυστηριώδους προστασίας τους από την βροχή, και άλλων «ανεξήγητων». Ό δε σοφός Ίάρχας μίλησε στον 'Απολλώνιο και τον Δάμι για τούς πυγμαίους πού κατοικούν κάτω από την Γή «οΐκείν με ύπογείους» (Γ XL VII).
Αυτά μας παραπέμπουν κατ' ευθείαν στις Θιβετιανές παραδόσεις περί Shambala, «Βασιλείου τών Σοφών» κ.ά., τα όποια περιγράφονται, μεταξύ πολλών άλλων, στο Έργο του Roerich «Shambala» και «Heart of Asia». Τα έργα αυτά αναφέρονταΙ όπως και αναρίθμητα άλλα, σε μία περίφημη ανώτερη φυλή «Κυρίων» (Masters), με εκπληκτικές πνευματικές και τεχνολογικές γνώσεις, οι όποιοι αντιπροσωπεύουν το Καλό, χωρίς βεβαίως να ελλείπει το αντίπαλο δέος... 'Αξιόλογες είναι και οι αναφορές της Blavatsky περί του μυθικού υποχθόνιου βασιλείου της Agartha.
Πέραν όμως τών πληροφοριών αυτών, ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα ήταν ή συζήτηση περί θεολογικών θεμάτων στα οποία οι 'Ινδοί ήσαν μυημένοι, γνωρίζοντες, π.χ., τον Πυθαγόρα και την διδασκαλία του. Όταν τούς ρώτησε συγκεκριμένα ο 'Απολλώνιος, τι πρεσβεύουν για την ψυχή, τού απήντησαν «όπως ό Πυθαγόρας σε σάς, έτσι και εμείς στους Αιγυπτίους παραδώσαμε».
Πράγματι, οι 'Ινδοί είχαν την Ελλάδα σε εκτίμηση, ασκούντες ταυτοχρόνως την κριτική τους, παρατήρησαν, π.χ. εύστοχα ότι, όπως την Τροία την αφάνισαν οι 'Αχαιοί, τούς Έλληνες τούς αφάνισαν οι... διηγήσεις περί Τροίας, καθώς τούς έκαμαν να παραμελήσουν περισσότερους και θειότερους άνδρες, προσηλωμένοι υπερβολικώς στους ήρωες της Τροίας. Ωστόσο ό βασιλεύς έφτασε να χαρακτηρίσει υποτιμητικά τούς 'Αθηναίους «δούλους του Ξέρξη», όμως μετά τις εξηγήσεις του 'Απολλώνιου, παραδέχτηκε ότι είχε πέσει θύμα συκοφαντίας από τούς Αιγυπτίους.
«Συκοφαντούν, είπε, το γένος τών 'Ελλήνων όσοι έρχονται εδώ από την Αίγυπτο, έμφανίζοντες τούς εαυτούς τους ιερούς και σοφούς, καθώς και νομοθέτες τών θυσιών και τών τελετών, όσες συνηθίζουν οι Έλληνες...».
Οι 'Ινδοί αναλύουν την Κοσμογονία, και βεβαίως έχουν σαφή γνώση περί τών Ελληνικών πραγμάτων, ό σοφός Ίάρχας μάλιστα μιλούσε με ευφράδεια την Ελληνική, εκπλήσσοντας τον Άπολλώνιον.
Από την 'Ινδία αναχώρησε και έφτασε στην 'Ιωνία, όπου έκαμε δημόσιες ομιλίες στις ιωνικές πόλεις, προτρέποντας τούς πολίτες στην αρετή και επικρίνοντας τους για την ροπή προς την πλούσια και μαλθακή ζωή. Επίσης τιμά τούς ομηρικούς ήρωες, τον 'Αχιλλέα και τον Παλαμήδη. Επισκέπτεται ευλαβικώς το άδυτο και Μαντείο του μυσταγωγού Ορφέως και πορεύεται επιτέλους προς την Ελλάδα ο θείος 'Απολλώνιος, όπου απέτισε και φόρο τιμής στις Θερμοπύλες. Μάλιστα περιέφραξε με περίβολο το μνήμα του Λεωνίδα και είπε χαρακτηριστικώς ότι ο λόφος όπου οι Λακεδαιμόνιοι καλύφθηκαν από τα τόξα είναι ο υψηλότερος της Ελλάδος, λόγω του ύψους της αρετής.
Αλλά επισκέφθηκε και όλα τα ελληνικά 'Ιερά (Δωδωναίο, Πυθικό, Αμφιάραου, Τροφωνίου κ.ά.). Ευρέθη και στην Σπάρτη, όπου οι Λάκωνες, αφού του απένειμαν κάθε τιμή, θέλησαν να τελέσουν και τα Θεοφάνια προς τιμήν του, αλλά αυτός τους απέτρεψε για να μην κινήσει τον φθόνο. Όταν δε αντιδικούσαν οι Σπαρτιάτες σχετικώς με το πώς θα απευθύνονταν στον βασιλέα τών Ρωμαίων, διατυπώνοντας απερίσκεπτους λόγους, τους είπε το περίφημο:
«Ό Παλαμήδης επινόησε την γραφή, όχι μόνο για να γράφουμε, αλλά και για να γνωρίζουμε όσα δεν πρέπει να γράφουμε».
Αργότερα επήγε στην Ρώμη, οπότε λιποψύχησαν ορισμένοι μαθητές του, φοβούμενοι τον Νέρωνα, ό όποιος δίωκε τους φιλοσόφους. Τότε ήταν που είπε στους πιστούς ακολούθους του τα έξης:
«Δεν θα κακολογήσω εκείνους που μας εγκατέλειψαν, αλλά μάλλον εσάς θα επαινέσω, διότι είστε άνδρες όμοιοι με έμενα, ούτε εάν κάποιος έφυγε, επειδή φοβήθηκε τον Νέρωνα, θα τον χαρακτηρίσω δειλό, αλλά, εάν κάποιος είναι ανώτερος από τον φόβο αυτό, Φιλόσοφο αυτόν θα τον ονομάσω επιπλέον, και θα του μεταδώσω όσα γνωρίζω. Μου φαίνεται σωστό να προσευχηθούμε πρώτα στους Θεούς, στους οποίους οφείλετε τις αποφάσεις σας και εσείς και εκείνοι και στην συνέχεια να τους κάνουμε οδηγούς μας, γιατί έκτος απ' τους Θεούς δεν έχομε κανέναν άλλον. Πρέπει να μεταβούμε στην πόλη, ή οποία εξουσιάζει πάρα πολλά μέρη της οικουμένης, πώς όμως θα μπορούσε να πάει κανείς εκεί, εάν δεν έχει οδηγούς τούς Θεούς; Και μάλιστα τη στιγμή πού έχει εγκαθιδρυθεί στην πόλη αυτή ένα άθλιο τυραννικό καθεστώς, το όποιο δεν επιτρέπει την παρουσία σοφών εκεί; Και ας μη χαρακτηρίσει κανείς ως απερισκεψία την τολμηρή πορεία πού επιχειρούμε, επειδή πολλοί άλλοι φιλόσοφοι την αποφεύγουν, διότι εγώ κατ' αρχήν νομίζω ότι τίποτε φοβερό δεν είναι δυνατόν να συμβεί, από όσα συμβαίνουν στους ανθρώπους, ώστε να τρομοκρατηθεί ένας σοφός, έπειτα εγώ ποτέ δεν θα ξεκινούσα μια επιχείρηση γενναία αν αυτή δεν συνοδευόταν από κινδύνους. Έκτος αυτών, ενώ έχω περιηγηθεί τόσες πολλές χώρες, όσες κανένας άλλος άνθρωπος, και είδα αμέτρητα αραβικά και ινδικά θηρία, για το θηρίο αυτό, το όποιο ο κόσμος το αποκαλεί τύραννο, δεν γνωρίζω ούτε πόσα κεφάλια έχει ούτε αν έχει νύχια γαμψά και δόντια καρχαρία. Και όμως πολιτικό λέγουν ότι είναι το θηρίο αυτό και, ενώ κατοικεί μέσα στις πόλεις, συμπεριφέρεται πιο άγρια και από τα θηρία πού ζουν στα βουνά και στα δάση». (Δ XXVIII).
Στην Ρώμη καλείται και συζητά με έναν εκ τών υπάτων για τα 'Ιερά και τούς Θεούς, πραγματοποιεί δημόσιες ομιλίες σε 'Ιερά αποφεύγοντας τούς υψηλά ιστάμενους, αλλά διδάσκοντας με ζήλο τα πλήθη του λαού πού συνέρρεαν. Δεν αποφεύγει την σύλληψη από τον φρούραρχο Τιγγελίνο, ο οποίος, κατόπιν μικρής συζητήσεως, τον αφήνει ελεύθερο αναφωνώντας:
«Πήγαινε όπου θέλεις, διότι εσύ είσαι πιο πάνω από το να σε κυβερνώ εγώ».
Έτσι τελειώνει ή πρώτη επίσκεψη του 'Απολλώνιου στην Ρώμη. 'Αναχωρεί για την 'Ισπανία, την Ελλάδα και την Αίγυπτο. Θα επισκεφθεί όμως ξανά αργότερα την Ρώμη.
Αντιτάχτηκε τότε σθεναρά στην τυραννίδα του Δομιτιανού, ο οποίος όντας σκληρότατος τύραννος διέταξε την σύλληψη του 'Απολλώνιου κατηγορώντας αυτόν πέραν των άλλων (φιλοσοφικός τρόπος ζωής, λατρεία του Λαού) και επειδή διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον έξορισθέντα, μετέπειτα αυτοκράτορα, τον συνετό Νέρβα. 'Αμέσως ο σύντροφος του Δημήτριος τον συμβουλεύει να δραπετεύσει στην Αίγυπτο. Ώς έτερος Σωκράτης αποκρούει την πρόταση και προσέρχεται εκουσίως να δικαστεί στην Ρώμη. Εκεί στηλιτεύει δημοσία το καθεστώς, αναφωνώντας μάλιστα ενώπιον πλήθους, όταν ο Δομιτιανός θανάτωσε τρεις Εστιάδες με την κατηγορία ότι είχαν παραβεί τον όρκο τους:
«Είθε και συ Ήλιε να καθαρθείς από τούς άδικους φόνους, από τους οποίους γέμισε ή Οικουμένη».
Ό ύπατος Αιλιανός εντυπωσιάζεται από τον θείον άνδρα και προσπαθεί να τον βοηθήσει παντοιοτρόπως. Ενώ αρχικώς ο Δομιτιανός εντυπωσιάζεται από την ακτινοβολία του θείου ανδρός, κατόπιν τον κλείνει στο δεσμωτήριο, εξαιτίας της αγέρωχης και ασυμβίβαστης στάσης του. Εκεί επιδίδεται στην παρηγοριά τών φυλακισμένων με παραμυθητικούς λόγους. Αποχώρησε θαυμαστά εκ του δικαστηρίου και της πόλεως, κατόπιν της αθωώσεως του από τον ίδιο τον αυτοκράτορα.
Τα γεγονότα έχουν ως έξης: ό 'Απολλώνιος εντός του δικαστηρίου κρατάει αγέρωχη στάση. Μάλιστα ο κατήγορος τον επικρίνει διότι περιφρονεί και αποφεύγει να κοιτάξει τον βασιλέα, τον προστάζει δε να προσβλέψει προς τον Δομιτιανό, τον «θεό όλων τών ανθρώπων». Ό 'Απολλώνιος τότε κοιτάζει προς την οροφή, προς την κατεύθυνση του ουρανού, οπού ενοικεί ο Ζεύς.
Ό Δομιτιανός δεν τον αφήνει να απολογηθεί παρά του θέτει ο ίδιος ερωτήματα στα οποία ο θείος άνδρας απαντά αποστομωτικά. Τελικώς του λέγει «Σε απαλλάσσω από τις κατηγορίες, θα περιμένεις όμως, διότι θέλω να συζητήσω ιδιαιτέρως μαζί σου».
Ό Απολλώνιος, όμως επέμεινε λέγοντας:
«Εσένα βασιλιά σ' ευχαριστώ, εξαιτίας όμως αυτών εδώ τών αχρείων (τών κολάκων) έχουν καταστραφεί οι πόλεις, τα νησιά γέμισαν εξόριστους, ή χώρα στενάζει, τα στρατεύματα έχουν κυριευθεί από δειλία και ή σύγκλητος είναι γεμάτη καχυποψίες. Δώσε, αν θέλεις, και σε μένα την ευκαιρία να ομιλήσω, αλλιώς στείλε με σε εκείνον, πού θα μου πάρει το σώμα, διότι την ψυχή μου δεν μπορείς να μου την πάρεις. Μάλλον όμως ούτε το σώμα μου δεν μπορείς να το πάρεις, διότι να με σκοτώσεις δεν μπορείς, τι εγώ θνητός δεν είμαι»
(Όμ. Ιλ. 22, 13). Και εξαφανίστηκε από την αίθουσα!
Ό τύραννος κατόπιν αυτού αποφεύγει να διατάξει την καταδίωξη του, όντας συγκλονισμένος και συναισθανόμενος την αδυναμία του ενώπιον ενός ανθρώπου, ο οποίος τόσον ευθαρσώς του είχε μιλήσει.
Του είχε πει ο Δομιτιανός:
«Δεν θα σε αφήσω ελεύθερο, προτού να γίνεις ή νερό ή κάποιο θηρίο ή δένδρο»,
και εκείνος του απάντησε:
«ούτε κι αν μπορούσα δεν θα γινόμουν, για να μην προδώσω ποτέ άνδρες, πού διατρέχουν κίνδυνο, χωρίς να δικαστούν, αλλά παραμένοντας αυτός πού είμαι θα αντέξω όλα όσα κάνεις σ' αυτό το κορμί, έως ότου ολοκληρώσω την απολογία μου για τούς άνδρες αυτούς».
Μία απολογία εκπληκτική (παραδίδεται από τον Φιλόστρατο), ή οποία δεν εκφωνήθηκε τελικώς, διότι ο τύραννος αρκέστηκε στον διάλογο, προτού τον απαλλάξει.
Επέστρεψε στην Ελλάδα κατόπιν αυτών, και επεσκέφθη πολλά μέρη. Επήγε στην Ολυμπία όπου είχε συρρεύσει τεράστιο πλήθος, το οποίο εξεπλάγη διότι είχαν ακουστεί φήμες περί μαρτυρικής θανατώσεως αυτού. Τον ρωτούσαν πώς σώθηκε. Αρκείτε να πει ότι απολογήθηκε και απαλλάχτηκε, διότι θεωρούσε ανάρμοστο να διηγείται με κομπασμό τα περιστατικά. Όμως τα γεγονότα μαθεύτηκαν από πολλούς που είχαν συρρεύσει από την 'Ιταλία. Τότε λίγο απείχε ή Ελλάδα από το να τον προσκυνά ως θεό, όπως μαρτυρεί ο Φιλόστρατος, εξ αιτίας μάλιστα του γεγονότος ότι δεν καυχιόνταν διόλου για αυτά.
'Αξιοσημείωτη επίσης είναι ή επίσκεψη του 'Απολλώνιου στο περίφημο Τροφώνιο Άντρο της Λειβαδιάς όπου, όπως γράφει και ο Φιλόστρατος, όσοι εισέρχονται, είτε εξέρχονται εκ τών υπογείων στοών πολύ κοντά, είτε πέρα από την Λοκρίδα και την Φωκίδα! Οι ιερείς του πρόβαλλαν εμπόδια, ο ίδιος όμως εισήλθε με σκοπό να ερωτήσει «ποία φιλοσοφία ήτο ή καλλιτέρα». Εισήλθε δίχως την άδεια τών ιερέων, οι οποίοι είδαν σε όραμα τον Τροφώνιο να τους επιπλήττει και να τους διατάζει να μεταβούν στην Αυλίδα, οπού θα αναδυόταν ό σοφός από τις στοές!
Μετά από επτά ήμερες (διάστημα πρωτόγνωρο) εξήλθε πράγματι ο Απολλώνιος στην Αυλίδα κρατών ένα βιβλίο με την πυθαγόρεια διδασκαλία, το οποίο συνιστούσε και την απάντηση του Μαντείου στο ερώτημα του σοφού. Το βιβλίο διασωζόταν στο ΄Ανθιο, παραλιακό μέρος της Ιταλίας, το όποιο έγινε τόπος επισκέψεως για πολλούς. 'Αργότερα περιήλθε στην ιδιοκτησία του αυτοκράτορα 'Αδριανού, ο όποιος σύχναζε εκεί.
Μετέβη και στην Έφεσο ό 'Απολλώνιος όπου διαισθάνθηκε τηλεπαθητικώς και διεκήρυξε τον θάνατον του Δομιτιανού. Ό συνετός Νέρβας τον διαδέχθηκε και μάλιστα προσκάλεσε τον σοφό στην Ρώμη. Ό σοφός του ανταπαντά με τους έξης αινιγματικούς λόγους:
«Θα βρεθούμε και οι δύο μας βασιλιά, για μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά το όποιο ούτε εμείς θα κυβερνούμε άλλους, ούτε άλλος εμάς».
Πράγματι ούτε ο ίδιος θα βρισκόταν για πολύ μεταξύ των ανθρώπων, ούτε ό Νέρβας θα βασίλευε για πολύ, μόνο ένα έτος και τέσσερις μήνες.
Τέλος, στην Ελλάδα, αναλήφθηκε στους ουρανούς ό θείος 'Απολλώνιος, σύμφωνα με την παράδοση. Άλλοι λέγουν στην Έφεσο, άλλοι στην Λίνδο της Ρόδου και άλλοι στην Κρήτη στο Ιερό της Δικτύννης 'Αρτέμιδος, όπου μετέστη στους 'Ανωτέρους Κόσμους υπό τούς ήχους του άσματος του παρθενικού χορού «στείχε γάς, στείχ' ες Ούρανόν, στείχε». Πάντως το σώμα του ουδέποτε ευρέθη και ουδείς παρέστη μάρτυς της αναλήψεως του. Μακριά ήταν από αυτόν ή ευτελής διαφήμιση και ή αφύπνιση της δεισιδαιμονίας.
Ό 'Απολλώνιος συνέγραψε επίσης αρκετά συγγράμματα, τα όποια, δυστυχώς, πλην των Επιστολών, δεν σώθηκαν. Κατά τον Φιλόστρατο και το λεξικό του Σουίδα έγραψε:
Ό «Πυθαγόρειος Βίος» του αποτέλεσε μάλιστα σπουδαία πηγή για τον Πορφύριο στον σωζόμενο Βίο του Πυθαγόρα πού συνέγραψε.
ΠΗΓΕΣ:
Φιλόστρατος - Τα εις τον Τυανέα Απολλώνιον (εκδόσεις Παπύρου, 1975)
Φιλόστρατος - Απολλωνίου Τυανέως Επιστολαί (εκδόσεις Κάκτος, 1994)
Ευνάπιου - Βίοι Φιλοσόφων και Σοφιστών (εκδόσεις Loeb, 1989)
(Εύνάπιος, Βίοι Σοφιστών, προοίμιο)
Εν συγκρίσει προς όλες τις επιφανείς πνευματικές φυσιογνωμίες της Ελλάδας, εκείνος εκ των Ελλήνων Φιλοσόφων ο οποίος είχε την μεγίστη επί των ανθρώπων της εποχής του επίδραση, άσκησε την βαθύτερη εντύπωση και ενέπνευσε τον πλέον πηγαίο θαυμασμό ήταν ασφαλώς ό 'Απολλώνιος εκ Τυάνων. Αυτός υπήρξε πραγματικά οικουμενικός διδάσκαλος. Έγεννήθη στα Τύανα της Καππαδοκίας περί το 10 μΧ. κατόπιν εμφανίσεως του θεού Πρωτέως στην μητέρα του κατά την διάρκεια ενυπνίου. Φώτισε δε, με τη θεία παρουσία και δράση του, τον κομβικό εκείνο για την πορεία της ανθρωπότητας αιώνα.
Σε ηλικία μόλις 14 ετών έγινε μαθητής του ρήτορα Ευθυδήμου στην Ταρσό, όπου λειτουργούσαν πολλές φιλοσοφικές Σχολές. Επέλεξε ως προσφορότερα την οδό των Πυθαγορείων και άρχισε από 16 ετών να τηρεί τις επιταγές του Όμακοείου (απείχε έμψυχων, ντυνόταν με λινή εσθήτα και εφήρμοσε την απόλυτο πυθαγόρεια σιωπή περιοδεύων ταυτοχρόνως στην Κιλικία και Παμφυλία). Από τότε πάντοτε θα τρέφει απέραντο σεβασμό για τους Πυθαγορείους και την διδασκαλία τους. Γράφει χαρακτηριστικά σε Επιστολή του (νβ' Προς Ευφράτη):
«'Εάν τις άνδρΐ Πυθαγορείω συγγένηται, λήφεται παρ' αύτοΰ: νομοθετικήν, γεωμετρίαν, άστρονομίαν, άριθμητικήν, πάσαν θείαν μαντικήν... γνώσιν Θεών, ού δόξαν... αύτάρκειαν, λιτότητα, βραχύτητα τών αναγκαίων... εύαισθησίαν... ύγείαν... εύψυχίαν, Άθανασίαν».
Κατόπιν συντόμου παραμονής στην 'Αντιόχεια, αναχώρησε για την περίφημη περιοδεία του στην 'Ανατολή, με τη συνοδεία του αγαπητού μαθητή του Δάμιδος, ο οποίος συνέθεσε και την βιογραφία του 'Απολλώνιου, την οποίαν διασκεύασε επί το καλλιεπέστερο ο Φιλόστρατος. Πρόκειται για το θρυλικό έργο «Τα εις τον Τυανέα Άπολλώνιον», το οποίο ο Εύνάπιος αποκάλεσε «επιδημία (διαμονή) εις ανθρώπους θεού».
Στην Βαβυλώνα συνάντησε τον βασιλέα Ουαρδάνη όποιος ήταν ελληνομαθής και θαύμαζε απεριορίστως τον 'Απολλώνιο εξ όσων είχε ακούσει. 'Εκεί συζήτησε με τους Μάγους. Δεν πρέπει να παρασυρθούμε από την χριστιανική αντίληψη και να μας παραπλανά η λέξη «Μάγοι»:
Ο Απολλώνιος είναι σαφής (ιζ' Επιστολή):
«Νομίζεις πώς όσοι ασπάζονται την φιλοσοφία του Πυθαγόρα πρέπει να ονομάζονται Μάγοι. Το ίδιο λέγεις και για όσους ακολουθούν τα διδάγματα του Ορφέως. 'Εγώ νομίζω ότι και αυτοί οι όποιοι ακολουθούν την σοφία του δείνα πρέπει να ονομάζονται Μάγοι, αν πρόκειται να γίνουν θείοι και δίκαιοι. Οι Πέρσες ονομάζουν Μάγους τα θεία όντα. Μάγος λοιπόν είναι όποιος τιμά τους θεούς ή έχει ο ίδιος θεία φύση».
'Από την Βαβυλώνα αναχώρησε για την Ινδία, οπού συνάντησε τους Βραχμάνους και τον βασιλέα Φραώτι, ο όποιος μιλούσε και αυτός την Ελληνική (!) – ζωντανή απόδειξη της τότε εξαπλώσεως της Ελληνικής Παιδείας. Όσα βρήκε ό 'Απολλώνιος στην Ινδία και όσα έμαθε και διαπίστωσε για τους Βραχμάνους, τους περίφημους σοφούς τών Ινδιών, είναι υπεράνω περιγραφής. Μερικά μάλιστα, παραπέμπουν σε μαρτυρίες, τόσον άλλων αρχαίων γεωγράφων και Ιστορικών (π.χ. Στράβωνος, Άρριανού, Σκύλακος κ.ά.), όσο και νεωτέρων περιηγητών (π.χ. Nicolas Roerich) και απαιτούν πλέον ειδική μελέτη, καθώς φαίνονται να κρύβουν πολλά και ενδιαφέροντα...
Μαθαίνουμε για τον Λόφο τών Σοφών, ένα ύψωμα, το οποίο, αντιθέτως προς την Αορνον Πέτρα (τον περίφημο λόφο με το «ιερόν χαρώνειον» χάσμα έπ' αυτού), δεν το έφτασε ποτέ ό 'Αλέξανδρος. Ό Διόνυσος, όμως και ό Ηρακλής στις μυθικές εκστρατείες τους, όταν το προσέγγισαν, «πρόσταξαν τούς «Πάνες» να επιτεθούν εναντίον αυτού, επειδή ήταν ικανοί να προκαλούν σεισμούς, κεραυνοβολήθηκαν όμως από τους σοφούς, με αποτέλεσμα να γκρεμιστούν, άλλος έτσι και άλλος αλλιώς, και στους βράχους να αποτυπωθούν τα σημάδια της αποτυχημένης απόπειρας. Γύρω από αυτόν τον βράχο, λοιπόν, λένε ότι είδαν μία νεφέλη και ότι μέσα σ' αυτήν κατοικούν οι 'Ινδοί, ορατοί και αόρατοι και όπως θέλουν.
Ό 'Απολλώνιος ακολουθώντας τον 'Ινδό οδηγό του είδε εκεί πλησίον «ένα πηγάδι τεσσάρων οργιών, το λαμπρό φως του οποίου ανεβαίνει βαθυγάλαζο προς το στόμιο και όταν το μεσημέρι ο Ήλιος σταθεί επάνω του, το λαμπρό φως ανελκύεται από τις ακτίνες αυτού και προχωρεί προς τα επάνω, παίρνοντας σχήμα ζωηρής ίριδος. 'Αργότερα έμαθε ότι ή Γή κάτω από αυτό ήτο πορτοκαλόχρωμη» (ΓXIV)!
Ας σημειώσουμε ότι το γαλάζιο φώς πού εξέρχεται εκ της γης έχει αποτυπωθεί σε πίνακα του Roerich!
Ο Απολλώνιος και ο Δάμις βλέπουν αυτοκινουμένους «πυθικούς τρίποδες» και φορεία στην υπηρεσία του βασιλέως Φραώτου και ακούνε περί «μετεωρισμού» τών 'Ινδών σοφών, μυστηριώδους προστασίας τους από την βροχή, και άλλων «ανεξήγητων». Ό δε σοφός Ίάρχας μίλησε στον 'Απολλώνιο και τον Δάμι για τούς πυγμαίους πού κατοικούν κάτω από την Γή «οΐκείν με ύπογείους» (Γ XL VII).
Αυτά μας παραπέμπουν κατ' ευθείαν στις Θιβετιανές παραδόσεις περί Shambala, «Βασιλείου τών Σοφών» κ.ά., τα όποια περιγράφονται, μεταξύ πολλών άλλων, στο Έργο του Roerich «Shambala» και «Heart of Asia». Τα έργα αυτά αναφέρονταΙ όπως και αναρίθμητα άλλα, σε μία περίφημη ανώτερη φυλή «Κυρίων» (Masters), με εκπληκτικές πνευματικές και τεχνολογικές γνώσεις, οι όποιοι αντιπροσωπεύουν το Καλό, χωρίς βεβαίως να ελλείπει το αντίπαλο δέος... 'Αξιόλογες είναι και οι αναφορές της Blavatsky περί του μυθικού υποχθόνιου βασιλείου της Agartha.
Πέραν όμως τών πληροφοριών αυτών, ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα ήταν ή συζήτηση περί θεολογικών θεμάτων στα οποία οι 'Ινδοί ήσαν μυημένοι, γνωρίζοντες, π.χ., τον Πυθαγόρα και την διδασκαλία του. Όταν τούς ρώτησε συγκεκριμένα ο 'Απολλώνιος, τι πρεσβεύουν για την ψυχή, τού απήντησαν «όπως ό Πυθαγόρας σε σάς, έτσι και εμείς στους Αιγυπτίους παραδώσαμε».
Πράγματι, οι 'Ινδοί είχαν την Ελλάδα σε εκτίμηση, ασκούντες ταυτοχρόνως την κριτική τους, παρατήρησαν, π.χ. εύστοχα ότι, όπως την Τροία την αφάνισαν οι 'Αχαιοί, τούς Έλληνες τούς αφάνισαν οι... διηγήσεις περί Τροίας, καθώς τούς έκαμαν να παραμελήσουν περισσότερους και θειότερους άνδρες, προσηλωμένοι υπερβολικώς στους ήρωες της Τροίας. Ωστόσο ό βασιλεύς έφτασε να χαρακτηρίσει υποτιμητικά τούς 'Αθηναίους «δούλους του Ξέρξη», όμως μετά τις εξηγήσεις του 'Απολλώνιου, παραδέχτηκε ότι είχε πέσει θύμα συκοφαντίας από τούς Αιγυπτίους.
«Συκοφαντούν, είπε, το γένος τών 'Ελλήνων όσοι έρχονται εδώ από την Αίγυπτο, έμφανίζοντες τούς εαυτούς τους ιερούς και σοφούς, καθώς και νομοθέτες τών θυσιών και τών τελετών, όσες συνηθίζουν οι Έλληνες...».
Οι 'Ινδοί αναλύουν την Κοσμογονία, και βεβαίως έχουν σαφή γνώση περί τών Ελληνικών πραγμάτων, ό σοφός Ίάρχας μάλιστα μιλούσε με ευφράδεια την Ελληνική, εκπλήσσοντας τον Άπολλώνιον.
Από την 'Ινδία αναχώρησε και έφτασε στην 'Ιωνία, όπου έκαμε δημόσιες ομιλίες στις ιωνικές πόλεις, προτρέποντας τούς πολίτες στην αρετή και επικρίνοντας τους για την ροπή προς την πλούσια και μαλθακή ζωή. Επίσης τιμά τούς ομηρικούς ήρωες, τον 'Αχιλλέα και τον Παλαμήδη. Επισκέπτεται ευλαβικώς το άδυτο και Μαντείο του μυσταγωγού Ορφέως και πορεύεται επιτέλους προς την Ελλάδα ο θείος 'Απολλώνιος, όπου απέτισε και φόρο τιμής στις Θερμοπύλες. Μάλιστα περιέφραξε με περίβολο το μνήμα του Λεωνίδα και είπε χαρακτηριστικώς ότι ο λόφος όπου οι Λακεδαιμόνιοι καλύφθηκαν από τα τόξα είναι ο υψηλότερος της Ελλάδος, λόγω του ύψους της αρετής.
Αλλά επισκέφθηκε και όλα τα ελληνικά 'Ιερά (Δωδωναίο, Πυθικό, Αμφιάραου, Τροφωνίου κ.ά.). Ευρέθη και στην Σπάρτη, όπου οι Λάκωνες, αφού του απένειμαν κάθε τιμή, θέλησαν να τελέσουν και τα Θεοφάνια προς τιμήν του, αλλά αυτός τους απέτρεψε για να μην κινήσει τον φθόνο. Όταν δε αντιδικούσαν οι Σπαρτιάτες σχετικώς με το πώς θα απευθύνονταν στον βασιλέα τών Ρωμαίων, διατυπώνοντας απερίσκεπτους λόγους, τους είπε το περίφημο:
«Ό Παλαμήδης επινόησε την γραφή, όχι μόνο για να γράφουμε, αλλά και για να γνωρίζουμε όσα δεν πρέπει να γράφουμε».
Αργότερα επήγε στην Ρώμη, οπότε λιποψύχησαν ορισμένοι μαθητές του, φοβούμενοι τον Νέρωνα, ό όποιος δίωκε τους φιλοσόφους. Τότε ήταν που είπε στους πιστούς ακολούθους του τα έξης:
«Δεν θα κακολογήσω εκείνους που μας εγκατέλειψαν, αλλά μάλλον εσάς θα επαινέσω, διότι είστε άνδρες όμοιοι με έμενα, ούτε εάν κάποιος έφυγε, επειδή φοβήθηκε τον Νέρωνα, θα τον χαρακτηρίσω δειλό, αλλά, εάν κάποιος είναι ανώτερος από τον φόβο αυτό, Φιλόσοφο αυτόν θα τον ονομάσω επιπλέον, και θα του μεταδώσω όσα γνωρίζω. Μου φαίνεται σωστό να προσευχηθούμε πρώτα στους Θεούς, στους οποίους οφείλετε τις αποφάσεις σας και εσείς και εκείνοι και στην συνέχεια να τους κάνουμε οδηγούς μας, γιατί έκτος απ' τους Θεούς δεν έχομε κανέναν άλλον. Πρέπει να μεταβούμε στην πόλη, ή οποία εξουσιάζει πάρα πολλά μέρη της οικουμένης, πώς όμως θα μπορούσε να πάει κανείς εκεί, εάν δεν έχει οδηγούς τούς Θεούς; Και μάλιστα τη στιγμή πού έχει εγκαθιδρυθεί στην πόλη αυτή ένα άθλιο τυραννικό καθεστώς, το όποιο δεν επιτρέπει την παρουσία σοφών εκεί; Και ας μη χαρακτηρίσει κανείς ως απερισκεψία την τολμηρή πορεία πού επιχειρούμε, επειδή πολλοί άλλοι φιλόσοφοι την αποφεύγουν, διότι εγώ κατ' αρχήν νομίζω ότι τίποτε φοβερό δεν είναι δυνατόν να συμβεί, από όσα συμβαίνουν στους ανθρώπους, ώστε να τρομοκρατηθεί ένας σοφός, έπειτα εγώ ποτέ δεν θα ξεκινούσα μια επιχείρηση γενναία αν αυτή δεν συνοδευόταν από κινδύνους. Έκτος αυτών, ενώ έχω περιηγηθεί τόσες πολλές χώρες, όσες κανένας άλλος άνθρωπος, και είδα αμέτρητα αραβικά και ινδικά θηρία, για το θηρίο αυτό, το όποιο ο κόσμος το αποκαλεί τύραννο, δεν γνωρίζω ούτε πόσα κεφάλια έχει ούτε αν έχει νύχια γαμψά και δόντια καρχαρία. Και όμως πολιτικό λέγουν ότι είναι το θηρίο αυτό και, ενώ κατοικεί μέσα στις πόλεις, συμπεριφέρεται πιο άγρια και από τα θηρία πού ζουν στα βουνά και στα δάση». (Δ XXVIII).
Στην Ρώμη καλείται και συζητά με έναν εκ τών υπάτων για τα 'Ιερά και τούς Θεούς, πραγματοποιεί δημόσιες ομιλίες σε 'Ιερά αποφεύγοντας τούς υψηλά ιστάμενους, αλλά διδάσκοντας με ζήλο τα πλήθη του λαού πού συνέρρεαν. Δεν αποφεύγει την σύλληψη από τον φρούραρχο Τιγγελίνο, ο οποίος, κατόπιν μικρής συζητήσεως, τον αφήνει ελεύθερο αναφωνώντας:
«Πήγαινε όπου θέλεις, διότι εσύ είσαι πιο πάνω από το να σε κυβερνώ εγώ».
Έτσι τελειώνει ή πρώτη επίσκεψη του 'Απολλώνιου στην Ρώμη. 'Αναχωρεί για την 'Ισπανία, την Ελλάδα και την Αίγυπτο. Θα επισκεφθεί όμως ξανά αργότερα την Ρώμη.
Αντιτάχτηκε τότε σθεναρά στην τυραννίδα του Δομιτιανού, ο οποίος όντας σκληρότατος τύραννος διέταξε την σύλληψη του 'Απολλώνιου κατηγορώντας αυτόν πέραν των άλλων (φιλοσοφικός τρόπος ζωής, λατρεία του Λαού) και επειδή διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον έξορισθέντα, μετέπειτα αυτοκράτορα, τον συνετό Νέρβα. 'Αμέσως ο σύντροφος του Δημήτριος τον συμβουλεύει να δραπετεύσει στην Αίγυπτο. Ώς έτερος Σωκράτης αποκρούει την πρόταση και προσέρχεται εκουσίως να δικαστεί στην Ρώμη. Εκεί στηλιτεύει δημοσία το καθεστώς, αναφωνώντας μάλιστα ενώπιον πλήθους, όταν ο Δομιτιανός θανάτωσε τρεις Εστιάδες με την κατηγορία ότι είχαν παραβεί τον όρκο τους:
«Είθε και συ Ήλιε να καθαρθείς από τούς άδικους φόνους, από τους οποίους γέμισε ή Οικουμένη».
Ό ύπατος Αιλιανός εντυπωσιάζεται από τον θείον άνδρα και προσπαθεί να τον βοηθήσει παντοιοτρόπως. Ενώ αρχικώς ο Δομιτιανός εντυπωσιάζεται από την ακτινοβολία του θείου ανδρός, κατόπιν τον κλείνει στο δεσμωτήριο, εξαιτίας της αγέρωχης και ασυμβίβαστης στάσης του. Εκεί επιδίδεται στην παρηγοριά τών φυλακισμένων με παραμυθητικούς λόγους. Αποχώρησε θαυμαστά εκ του δικαστηρίου και της πόλεως, κατόπιν της αθωώσεως του από τον ίδιο τον αυτοκράτορα.
Τα γεγονότα έχουν ως έξης: ό 'Απολλώνιος εντός του δικαστηρίου κρατάει αγέρωχη στάση. Μάλιστα ο κατήγορος τον επικρίνει διότι περιφρονεί και αποφεύγει να κοιτάξει τον βασιλέα, τον προστάζει δε να προσβλέψει προς τον Δομιτιανό, τον «θεό όλων τών ανθρώπων». Ό 'Απολλώνιος τότε κοιτάζει προς την οροφή, προς την κατεύθυνση του ουρανού, οπού ενοικεί ο Ζεύς.
Ό Δομιτιανός δεν τον αφήνει να απολογηθεί παρά του θέτει ο ίδιος ερωτήματα στα οποία ο θείος άνδρας απαντά αποστομωτικά. Τελικώς του λέγει «Σε απαλλάσσω από τις κατηγορίες, θα περιμένεις όμως, διότι θέλω να συζητήσω ιδιαιτέρως μαζί σου».
Ό Απολλώνιος, όμως επέμεινε λέγοντας:
«Εσένα βασιλιά σ' ευχαριστώ, εξαιτίας όμως αυτών εδώ τών αχρείων (τών κολάκων) έχουν καταστραφεί οι πόλεις, τα νησιά γέμισαν εξόριστους, ή χώρα στενάζει, τα στρατεύματα έχουν κυριευθεί από δειλία και ή σύγκλητος είναι γεμάτη καχυποψίες. Δώσε, αν θέλεις, και σε μένα την ευκαιρία να ομιλήσω, αλλιώς στείλε με σε εκείνον, πού θα μου πάρει το σώμα, διότι την ψυχή μου δεν μπορείς να μου την πάρεις. Μάλλον όμως ούτε το σώμα μου δεν μπορείς να το πάρεις, διότι να με σκοτώσεις δεν μπορείς, τι εγώ θνητός δεν είμαι»
(Όμ. Ιλ. 22, 13). Και εξαφανίστηκε από την αίθουσα!
Ό τύραννος κατόπιν αυτού αποφεύγει να διατάξει την καταδίωξη του, όντας συγκλονισμένος και συναισθανόμενος την αδυναμία του ενώπιον ενός ανθρώπου, ο οποίος τόσον ευθαρσώς του είχε μιλήσει.
Του είχε πει ο Δομιτιανός:
«Δεν θα σε αφήσω ελεύθερο, προτού να γίνεις ή νερό ή κάποιο θηρίο ή δένδρο»,
και εκείνος του απάντησε:
«ούτε κι αν μπορούσα δεν θα γινόμουν, για να μην προδώσω ποτέ άνδρες, πού διατρέχουν κίνδυνο, χωρίς να δικαστούν, αλλά παραμένοντας αυτός πού είμαι θα αντέξω όλα όσα κάνεις σ' αυτό το κορμί, έως ότου ολοκληρώσω την απολογία μου για τούς άνδρες αυτούς».
Μία απολογία εκπληκτική (παραδίδεται από τον Φιλόστρατο), ή οποία δεν εκφωνήθηκε τελικώς, διότι ο τύραννος αρκέστηκε στον διάλογο, προτού τον απαλλάξει.
Επέστρεψε στην Ελλάδα κατόπιν αυτών, και επεσκέφθη πολλά μέρη. Επήγε στην Ολυμπία όπου είχε συρρεύσει τεράστιο πλήθος, το οποίο εξεπλάγη διότι είχαν ακουστεί φήμες περί μαρτυρικής θανατώσεως αυτού. Τον ρωτούσαν πώς σώθηκε. Αρκείτε να πει ότι απολογήθηκε και απαλλάχτηκε, διότι θεωρούσε ανάρμοστο να διηγείται με κομπασμό τα περιστατικά. Όμως τα γεγονότα μαθεύτηκαν από πολλούς που είχαν συρρεύσει από την 'Ιταλία. Τότε λίγο απείχε ή Ελλάδα από το να τον προσκυνά ως θεό, όπως μαρτυρεί ο Φιλόστρατος, εξ αιτίας μάλιστα του γεγονότος ότι δεν καυχιόνταν διόλου για αυτά.
'Αξιοσημείωτη επίσης είναι ή επίσκεψη του 'Απολλώνιου στο περίφημο Τροφώνιο Άντρο της Λειβαδιάς όπου, όπως γράφει και ο Φιλόστρατος, όσοι εισέρχονται, είτε εξέρχονται εκ τών υπογείων στοών πολύ κοντά, είτε πέρα από την Λοκρίδα και την Φωκίδα! Οι ιερείς του πρόβαλλαν εμπόδια, ο ίδιος όμως εισήλθε με σκοπό να ερωτήσει «ποία φιλοσοφία ήτο ή καλλιτέρα». Εισήλθε δίχως την άδεια τών ιερέων, οι οποίοι είδαν σε όραμα τον Τροφώνιο να τους επιπλήττει και να τους διατάζει να μεταβούν στην Αυλίδα, οπού θα αναδυόταν ό σοφός από τις στοές!
Μετά από επτά ήμερες (διάστημα πρωτόγνωρο) εξήλθε πράγματι ο Απολλώνιος στην Αυλίδα κρατών ένα βιβλίο με την πυθαγόρεια διδασκαλία, το οποίο συνιστούσε και την απάντηση του Μαντείου στο ερώτημα του σοφού. Το βιβλίο διασωζόταν στο ΄Ανθιο, παραλιακό μέρος της Ιταλίας, το όποιο έγινε τόπος επισκέψεως για πολλούς. 'Αργότερα περιήλθε στην ιδιοκτησία του αυτοκράτορα 'Αδριανού, ο όποιος σύχναζε εκεί.
Μετέβη και στην Έφεσο ό 'Απολλώνιος όπου διαισθάνθηκε τηλεπαθητικώς και διεκήρυξε τον θάνατον του Δομιτιανού. Ό συνετός Νέρβας τον διαδέχθηκε και μάλιστα προσκάλεσε τον σοφό στην Ρώμη. Ό σοφός του ανταπαντά με τους έξης αινιγματικούς λόγους:
«Θα βρεθούμε και οι δύο μας βασιλιά, για μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά το όποιο ούτε εμείς θα κυβερνούμε άλλους, ούτε άλλος εμάς».
Πράγματι ούτε ο ίδιος θα βρισκόταν για πολύ μεταξύ των ανθρώπων, ούτε ό Νέρβας θα βασίλευε για πολύ, μόνο ένα έτος και τέσσερις μήνες.
Τέλος, στην Ελλάδα, αναλήφθηκε στους ουρανούς ό θείος 'Απολλώνιος, σύμφωνα με την παράδοση. Άλλοι λέγουν στην Έφεσο, άλλοι στην Λίνδο της Ρόδου και άλλοι στην Κρήτη στο Ιερό της Δικτύννης 'Αρτέμιδος, όπου μετέστη στους 'Ανωτέρους Κόσμους υπό τούς ήχους του άσματος του παρθενικού χορού «στείχε γάς, στείχ' ες Ούρανόν, στείχε». Πάντως το σώμα του ουδέποτε ευρέθη και ουδείς παρέστη μάρτυς της αναλήψεως του. Μακριά ήταν από αυτόν ή ευτελής διαφήμιση και ή αφύπνιση της δεισιδαιμονίας.
Ό 'Απολλώνιος συνέγραψε επίσης αρκετά συγγράμματα, τα όποια, δυστυχώς, πλην των Επιστολών, δεν σώθηκαν. Κατά τον Φιλόστρατο και το λεξικό του Σουίδα έγραψε:
- 1. Τέσσερα βιβλία περί Μαντείας Αστέρων
- 2. Ένα βιβλίο περί Θυσιών (ή τελετών), του οποίου ένα απόσπασμα υπάρχει στην «Ευαγγελική Προπαρασκευή» του Ευσεβίου και το οποίο ό Φιλόστρατος «βρήκε σε πολλούς Ναούς, πολλές πόλεις και σε οίκους πολλών σοφών ανδρών»
- 3. Ύμνο εις την Μνημοσύνη
- 4. Διαθήκες
- 5. Πυθαγόρειο Βίο
- 6. Επιστολές
Ό «Πυθαγόρειος Βίος» του αποτέλεσε μάλιστα σπουδαία πηγή για τον Πορφύριο στον σωζόμενο Βίο του Πυθαγόρα πού συνέγραψε.
ΠΗΓΕΣ:
Φιλόστρατος - Τα εις τον Τυανέα Απολλώνιον (εκδόσεις Παπύρου, 1975)
Φιλόστρατος - Απολλωνίου Τυανέως Επιστολαί (εκδόσεις Κάκτος, 1994)
Ευνάπιου - Βίοι Φιλοσόφων και Σοφιστών (εκδόσεις Loeb, 1989)
