Η Μεταθανάτιος Κατάστασις {Μπάρντο}

  

"Τα φαινόμενα της ζωής μπορούν να παρομοιαστούν με όνειρο, φάσμα, φυσαλίδα, σκιά, αστραφτερή δροσιά ή αστραπή. Και έτσι πρέπει να τα στοχάζεστε"

Αμετάβλητη Σούτρα

Από τη στιγμή του θανάτου και για τρισήμισυ ημέρες ή μερικές φορές για τέσσερις ημέρες κατόπιν, ο Γνώστης ή στοιχείο - της - Συνειδήσεως, στην περίπτωση του συνηθισμένου νεκρού, πιστεύεται ότι βρίσκεται σ' έναν ύπνο ή μια κατάσταση κώματος, χωρίς συνείδηση, κατά κανόνα, του γεγονότος ότι έχει αποχωρισθεί από το ανθρώπινο σώμα του. Αυτή η περίοδος είναι το πρώτο Μπάρντο, ονομαζόμενο Τσικχάϊ Μπάρντο, (Θιβ: Χτσι - Κχάχι - Μπάρ - ντο) ή «Μεταβατική Κατάστασις των Στιγμών του θανάτου». Εκεί ανατέλλει το Καθαρό Φώς, πρώτο σε Αρχέγονη αγνότητα. Ο παρατηρητής όμως, ανίκανος να το αναγνωρίσει, δηλαδή να κρατηθεί σταθερά και να παραμείνει στην υπερβατική κατάσταση του Αδιαφοροποίητου νου, το αντιλαμβάνεται συσκοτισμένο καρμικά. Και αυτή είναι η δευτερεύουσα όψις του. Όταν το Πρώτο Μπάρντο τελειώσει, ο Γνώστης αφυπνιζόμενος στο γεγονός ότι έχει επέλθει ο θάνατος, αρχίζει να δοκιμάζει την εμπειρία του Δεύτερου Μπάρντο, που ονομάζεται Τσονγίντ Μπάρντο (Θιβ: Τσος - νγίντ Μπάρ - ντο) ή «Μεταβατική Κατάστασις της Εμπειρίας της Πραγματικότητος». Αυτή κατόπιν ενώνεται με το τρίτο Μπάρντο το ονομαζόμενο Σίντπα ή Σιντπάϊ Μπάρντο (Θιβ: Σριν - τπάχι Μπάρ - ντο) ή «Μεταβατική Κατάστασις (κατά την αναζήτηση) της Επαναγεννήσεως». Αυτή τελειώνει όταν η αρχή (στοιχείο) της συνειδήσεως επαναγεννηθεί στον ανθρώπινο ή κάποιον άλλον κόσμο ή σ' ένα από τα παραδείσια βασίλεια.

Το πέρασμα από το ένα Μπάρντο στο άλλο, αναλογεί με τη διαδικασία της γεννήσεως. Ο Γνώστης αφυπνίζεται από τον ένα λήθαργο μετά τον άλλον, έως ότου τελειώσει και το Τρίτο Μπάρντο. Με την αφύπνιση του στο Δεύτερο Μπάρντο, ανατέλλουν συμβολικά οράματα, ένα - ένα, αυταπάτες που τις δημιουργούν τα καρμικά αντανακλαστικά των πράξεων, που έκανε μέσα στο γήινο σώμα του. 'Ο,τι είχε σκεφθεί και ό,τι είχε κάνει γίνεται αντικειμενικό. Μορφές - σκέψεις τις οποίες είχε συνειδητά οραματισθεί κι επιτρέψει να ριζώσουν, να μεγαλώσουν και ν' ανθίσουν, τώρα γίνονται ένα μεγαλόπρεπο πανόραμα, σαν περιεχόμενο της συνειδήσεως της προσωπικότητάς του. Στο Δεύτερο Μπάρντο ο νεκρός βρίσκεται — εκτός αν έχει φωτιστεί — κάτω από την πλάνη, του ότι αν και έχει πεθάνει κατέχει ακόμη ένα σώμα από σάρκα και αίμα. Όταν κατανοήσει ότι στην πραγματικότητα δεν έχει τέτοιο σώμα, αρχίζει ν' αναπτύσσει μια φλογερή επιθυμία να το αποκτήσει.

Και αναζητώντας ένα σώμα, οι καρμικές προτιμήσεις για σαμσαρική ύπαρξη γίνονται, φυσικά αποφασιστικές και φτάνει στο Τρίτο Μπάρντο της αναζητήσεως της αναγεννήσεως και τελικά με την Επαναγέννησή του, σε αυτόν ή σε κάποιον άλλον κόσμο, τερματίζεται και η μεταθανάτιος κατάστασις. Για τους κοινούς ανθρώπους αυτή είναι η φυσιολογική διαδικασία. Οι εξαιρετικές όμως εκείνες διάνοιες, που κατέχουν μεγάλη γιογκική γνώση και φώτιση, δοκιμάζουν μόνον τα πνευματικότερα στάδια του Μπάρντο στις πρώτες λίγες ημέρες. Οι πιο φωτισμένοι Γιόγκι ξεφεύγουν εντελώς από το Μπάρντο, περνώντας σ' ένα παραδεισιακό βασίλειο ή ενσαρκούμενοι πάλι στον κόσμο, αμέσως μόλις απορρίψουν το ανθρώπινο σώμα, διατηρώντας πάντα την αδιάσπαστη συνέχεια της συνειδήσεως. 'Οπως σκέφτονται οι άνθρωποι, τέτοιοι και είναι κι εδώ και στο μετέπειτα, γιατί οι σκέψεις είναι πράγματα, οι γεννήτορες όλων των οράσεων, καλών και κακών, το ίδιο. Και όπως έσπειρε κανείς θα θερίσει.

Αν η διαφυγή από την ενδιάμεση κατάσταση δεν γίνει κατορθωτή με την Επαναγέννηση, σε κάποια άλλη κατάσταση — εκείνη της Κολάσεως είναι δυνατή μόνο για τον εξαιρετικά κακό και όχι για το συνηθισμένο άνθρωπο — μέσα στη συμβολική περίοδο των 49 ημερών, της οποίας η πραγματική διάρκεια καθορίζεται από το κάρμα, τότε ο νεκρός υπόκειται στις καρμικές πλάνες του Μπάρντο, ευτυχισμένος ή δυστυχισμένος, ανάλογα με την περίσταση, και η πρόοδος είναι αδύνατη. Η μόνη ελπίδα για το συνηθισμένο άνθρωπο για να φτάσει στη Βουδική κατάσταση — εκτός από την απελευθέρωση, που κερδίζει τη Νιρβάνα και έτσι κόβει για πάντα τα καρμικά δεσμά της σαμσαρικής υπάρξεως — βρίσκεται στην Επαναγέννησή του σαν ανθρώπινο πλάσμα, γιατί η γέννησις σε κάποιον άλλον κόσμο καθυστερεί από την επίτευξη του Τελικού Σκοπού.

Υπάρχει σαφή ψυχολογική σημασία για κάθε θεότητα που εμφανίζεται στο Μπάρντο Τοντόλ. Ο σπουδαστής όμως, για να τη συλλάβει πρέπει να θυμάται ότι τα οράματα των παρουσιών, που βλέπει ο νεκρός στην Ενδιάμεση Κατάσταση, δεν είναι οράματα της πραγματικότητας, αλλά μόνον απατηλές ενσωματώσεις των μορφών - σκέψεων, που γεννά το νοητικό περιεχόμενο του παρατηρητού ή με άλλα λόγια, είναι οι διανοητικές παρορμήσεις, που είχαν προσλάβει προσωποποιημένη μορφή στη μεταθανάτιο ονειρική κατάσταση.

Οι Ειρηνικές θεότητες συνεπώς (Θιβ : Ζί - μά) είναι οι προσωποποιημένες μορφές των λεπτοτέρων ανθρωπίνων συναισθημάτων, που πηγάζουν από το ψυχικό κέντρο της καρδιάς. Γι' αυτό παρουσιάζονται ν' ανατέλλουν πρώτες γιατί από ψυχολογική άποψη, οι παρορμήσεις που προέρχονται από την καρδιά, προηγούνται από τις παρορμήσεις, που προέρχονται από τον εγκέφαλο. 'Ερχονται με ειρηνική όψη, για να ελέγξουν και να επηρεάσουν το νεκρό, του οποίου ο δεσμός με τον ανθρώπινο κόσμο μόλις έχει κοπεί. Ο νεκρός έχει αφήσει συγγενείς και φίλους πίσω, έργα ατέλειωτα, επιθυμίες ανεκπλήρωτες και στις περισσότερες περιπτώσεις, έχει έναν ισχυρό πόθο ν' ανακτήσει την ευκαιρία που προσφέρει η ανθρώπινη ενσάρκωσις για πνευματική φώτιση. Όμως, σε όλες τις παρορμήσεις και τους πόθους του, το κάρμα είναι πάντα κυρίαρχο. Και αν δεν είναι το καρμικό του πεπρωμένο ν' αποκτήσει την ελευθερία στα πρώτα στάδια, θα περιπλανηθεί προς τα κάτω, όπου οι παρορμήσεις της καρδιάς παραμερίζονται από τις παρορμήσεις του εγκεφάλου.

Ενώ λοιπόν οι Ειρηνικές θεότητες είναι προσωποποιήσεις των αισθημάτων, οι Οργισμένες Θεότητες (Θιβ: Τό - βό) είναι οι προσωποποιήσεις της λογικής που ενώ πηγάζουν από το ψυχικό κέντρο της καρδιάς, μπορούν να μεταμορφώνονται στη λογική του κέντρου της κεφαλής. 'Ομως, ακριβώς όπως οι παρορμήσεις που πηγάζουν από το κέντρο της καρδιάς, μπορούν να μεταμορφώνονται στη λογική του κέντρου της κεφαλής, έτσι και οι Οργισμένες θεότητες είναι οι Ειρηνικές Θεότητες, με αλλαγμένη όψη. Καθώς η διάνοια ενεργοποιείται, αφού παραμεριστούν οι λεπτές παρορμήσεις της καρδιάς, ο νεκρός αρχίζει να κατανοεί όλο και περισσότερο, την κατάσταση όπου βρίσκεται. Και με τις υπερφυσικές ικανότητες του σώματος του Μπάρντο, τις οποίες αρχίζει να χρησιμοποιεί με τον ίδιο περίπου τρόπο που και το νεογέννητο αρχίζει να χρησιμοποιεί στον ανθρώπινο κόσμο τις ανθρώπινες αισθητικές ικανότητες - γίνεται ικανός να σκεφθεί, πώς μπορεί να κερδίσει αυτή ή την άλλη κατάσταση της υπάρξεως. Το Κάρμα κυριαρχεί όμως ακόμη - και καθορίζει τους περιορισμούς. ΄Οπως στο ανθρώπινο πεδίο, οι συναισθηματικές παρορμήσεις είναι πολύ πιο δραστήριες στη νεαρή ηλικία, και συχνά χάνονται στην ωριμότητα, όπου η λογική παίρνει τη θέση τους, έτσι στο μεταθανάτιο πεδίο του Μπάρντο, οι πρώτες εμπειρίες είναι ευτυχέστερες από τις μετέπειτα εμπειρίες.

Από μία άλλη πλευρά, οι κύριες θεότητες οι ίδιες, είναι οι ενσωματώσεις των παγκοσμίων θείων δυνάμεων, με τις οποίες ο νεκρός είναι αδιαχώριστα συνδεδεμένος, γιατί μέσα από αυτόν — σαν τον μικρόκοσμο του μακρόκοσμου — περνούν όλες οι παρορμήσεις, καλές και κακές το ίδιο. Ο Πανάγαθος Σαμάντα - Μπάν - τρα, έτσι, προσωποποιεί την Πραγματικότητα, το Πρωταρχικό Καθαρό Φως του Αγέννητου, Αμορφοποίητου Ντάρμα - Κάγια. Ο Βαϊροτσάνα είναι η Πηγή - όλων - των - Φαινομένων, το Αίτιον όλων των Αιτίων, σαν Παγκόσμιος Πατέρας. Ο Βαϊροτσάνα εκδηλώνει ή εξαπλώνει σαν σπόρους όλα τα πράγματα. Η Σάκτι του, η Μητέρα του Μεγάλου Διαστήματος είναι η Παγκόσμια Μήτρα, όπου πέφτει ο σπόρος και εξελίσσεται όπως τα συστήματα των κόσμων. Ο Βάτζρα - Σάττβα συμβολίζει το Αμετάβλητον. Ο Πάτμα - Σαμπάβα είναι ο Εξωραϊστής, η Πηγή της Ομορφιάς στο Σύμπαν. Ο Άμιταμπα είναι η άπειρη Συμπόνια και η θεία Αγάπη, ο Χριστός. Ο Αμόνγκα Σίντι είvαι η προσωποποίησις της Παντοδυναμίας. Και οι μικρότερες θεότητες, οι ήρωες, Ντακίνις (οι Νεράιδες), οι θεές, οι Κύριοι του θανάτου, οι δαίμονες Ρακάσας, τα πνεύματα και όλοι οι άλλοι αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες ανθρώπινες σκέψεις, πάθη και παρορμήσεις, ανώτερες και κατώτερες, ανθρώπινες, υπανθρώπινες και υπερανθρώπινες σε καρμική μορφή, καθώς παίρνουν σχήμα από τους σπόρους των μορφών, που αποτελούν το περιεχόμενο της συνειδήσεως του παρατηρητού.

΄Οπως το κείμενο του Μπάρντο Τοντόλ διευκρινίζει με επαναλαμβανόμενες βεβαιώσεις, καμία από όλες αυτές τις θεότητες ή τα πνευματικά όντα δεν έχει πραγματική ατομική ύπαρξη περισσότερη απ' όση τα ανθρώπινα όντα: 

«Αρκεί να γνωρίζεις ότι αυτές οι παρουσίες είναι οι δικές σου μορφές - σκέψεις».

Είναι μόνον το περιεχόμενο της συνειδήσεως, το οποίον, μέσω του κάρμα, μορφοποιείται σε παρουσίες οραμάτων στην Ενδιάμεση Κατάσταση. 

«Αέρινα Τίποτα υφασμένα σε όνειρο».

Η πλήρης αναγνώρισις της ψυχολογίας αυτής από το νεκρό, τον απελευθερώνει μέσα στην Πραγματικότητα. Γι' αυτό και το Μπάρντο Τοντόλ, όπως το όνομα δείχνει, είναι 

«Η Μεγάλη Διδασκαλία της Απελευθερώσεως με την Ακοή και την Όραση».

Ο νεκρός άνθρωπος γίνεται ο μόνος θεατής του θαυμαστού πανοράματος των απατηλών οραμάτων. Κάθε σπέρμα της σκέψεως, στο περιεχόμενο της συνειδήσεως του, αναζωογονείται καρμικά, κι εκείνος, σαν παιδί που τα έχει χαμένα από την κατάπληξη, παρακολουθώντας κινούμενες εικόνες επάνω σε μια οθόνη, κοιτάζει χωρίς επίγνωση — εκτός αν υπήρξε προηγουμένως μύστης της γιόγκα, της μη πραγματικότητος εκείνων, που βλέπει ν' ανατέλλουν και να δύουν. Πρώτα οι ευτυχισμένες και οι ένδοξες οράσεις, γεννημένες από τα σπέρματα των παρορμήσεων και των εφέσεων της Ανωτέρας ή της θείας φύσεως γεμίζουν δέος τον αμύητο. Κατόπιν καθώς συγχωνεύονται με τα οράματα, που γεννώνται από τα αντίστοιχα νοητικά στοιχεία της κατώτερης ή ζωικής φύσεως, τον τρομοκρατούν κι επιθυμεί να φύγει μακρυά τους. ΄Ομως, αλίμονο, καθώς το κείμενο εξηγεί, είναι αδιαχώριστα από εκείνον και οπουδήποτε και αν θελήσει να φύγει θα τον ακολουθήσουν.

Δεν είναι αναγκαίο να υποθέσουμε ότι όλοι οι νεκροί στην Ενδιάμεση Κατάσταση δοκιμάζουν την εμπειρία των ίδιων φαινομένων, όπως ακριβώς δεν συμβαίνει με τους ζωντανούς στον ανθρώπινο κόσμο ή στα όνειρα. Το Μπάρντο Τοντόλ δίνει νύξεις μόνο για όλες τις μετά θάνατον εμπειρίες. Περιγράφει με λεπτομέρειες εκείνα, που υποτίθεται ότι θα είναι οι οραματισμοί στο Μπάρντο του περιεχομένου της συνειδήσεως του μέσου ζηλωτή της Σχολής του Κόκκινου Σκούφου του Πάντμα Σαμπάβα. Ό,τι διδάξουν έναν άνθρωπο αυτό πιστεύει. Οι σκέψεις, καθώς είναι πράγματα, μπορεί να φυτευθούν σαν σπόρος στο νου του παιδιού και να κυριαρχήσουν ολοκληρωτικά στο νοητικό του περιεχόμενο. Με δεδομένο το ευνοϊκό έδαφος της θελήσεως του ανθρώπου να πιστέψει, οι σπερματικές σκέψεις, σωστές ή λανθασμένες, καθαρή πρόληψις ή πραγματοποιήσιμη αλήθεια, ριζώνουν και ανθίζουν και κάνουν τον άνθρωπο εκείνον που είναι νοητικά.

Συνεπώς, για ένα Βουδιστή άλλης Σχολής, για έναν Ινδουιστή, για έναν Μωαμεθανό ή ένα Χριστιανό, οι εμπειρίες του Μπάρντο θα είναι διαφορετικές: οι μορφές - σκέψεις του Βουδιστή ή του Ινδουιστή, όπως σε μια κατάσταση ονείρου, θα δώσουν γέννεση σε αντίστοιχα οράματα θεοτήτων του Βουδιστικού ή Ινδουιστικού Πανθέου, ενός Μωαμεθανού σε οράματα του Μουσουλμανικού Παραδείσου, ενός Χριστιανού σε οράματα του Χριστιανικού Παραδείσου ή ενός Ινδιάνου της Αμερικής σε οράματα του Ευτυχισμένου Τόπου του Κυνηγιού. Και όμοια ο υλιστής θα δοκιμάσει την εμπειρία μεταθανάτιων οραμάτων, τόσο αρνητικών και άδειων και άθεων, όπως ακριβώς τα ονειρευόταν όσο βρισκόταν στο ανθρώπινο σώμα. Λογικά θεωρούμενες οι μετά θάνατον Εμπειρίες του καθενός βασίζονται απόλυτα επάνω στο δικό του προσωπικό νοητικό περιεχόμενο. Με άλλα λόγια, όπως εξηγήσαμε παραπάνω, η μετά - θάνατον κατάστασις μοιάζει πολύ με μια ονειρική κατάσταση και τα όνειρά της είναι τα παιδιά της νοοτροπίας εκείνου που ονειρεύεται. Αυτή η ψυχολογία εξηγεί επιστημονικά γιατί οι ευλαβείς Χριστιανοί έχουν — αν δεχθούμε τη μαρτυρία των Χριστιανών αγίων και των προφητών — οράματα (μέσα σε έκσταση ή σε ονειρική κατάσταση ή στη μεταθανάτιο κατάσταση) του θείου Πατρός καθισμένου σ' ένα θρόνο στη Νέα Ιερουσαλήμ και τον Υιό στο πλευρό του και όλο το Βιβλικό τοπίο και τα χαρακτηριστικά του Παραδείσου ή οράματα της Παρθένου, των Αγίων και των Αρχαγγέλων ή οράματα του Καθαρτηρίου και της Κολάσεως.

Με άλλα λόγια το Μπάρντο Τοντόλ φαίνεται να βασίζεται σε πληροφορίες, που μπορεί να εξακριβωθούν από την ανθρώπινη ψυχολογία και τις ψυχολογικές εμπειρίες και θεωρεί το πρόβλημα της μετά - θάνατον καταστάσεως σαν καθαρά ψυχο - φυσικό πρόβλημα, και συνεπώς Επιστημονικό, κατά μέγα μέρος. Επιβεβαιώνει συνεχώς ότι εκείνο, που βλέπει ο παρατηρητής στο Μπάρντο, οφείλεται αποκλειστικά στο δικό του νοητικό περιεχόμενο, ότι δεν υπάρχουν οράματα θεών ή δαιμόνων, παραδείσου ή κολάσεως, άλλα εκτός από εκείνα που γεννούν οι απατηλές καρμικές μορφές - σκέψεις, που αποτελούν την προσωπικότητα η οποία είναι ένα παροδικό προϊόν προερχόμενο από τη δίψα για ύπαρξη και από τη θέληση του ανθρώπου να ζήσει και να πιστέψει.

Από ημέρα σε ημέρα τα οράματα του Μπάρντο αλλάζουν μαζί με την έκρηξη των μορφών - σκέψεων του παρατηρητού, μέχρις ότου η καρμική κινητήρια δύναμις εξαντληθεί ή με άλλα λόγια, οι μορφές σκέψεις γεννημένες από τις ροπές της συνήθειας, όντας νοητικά αρχεία, φτάνουν στο τέλος τους, η μετά θάνατον κατάστασις τελειώνει και ο ονειρευόμενος βγαίνοντας από τη μήτρα αρχίζει να δοκιμάζει εκ νέου, την εμπειρία των φαινομένων του ανθρώπινου κόσμου. Η Βίβλος των Χριστιανών, όπως και το Κοράνι των Μωαμεθανών δεν εξετάζει ποτέ μήπως οι πνευματικές εμπειρίες με τη μορφή οραμάτων των προφητών ή των ζηλωτών μπορεί, στην τελευταία ανάλυση, να μην είναι αληθινά. 'Ομως το Μπάρντο Τοντόλ είναι τόσο κατηγορηματικό στις βεβαιώσεις του, ώστε αφήνει στον αναγνώστη του την ξεκάθαρη εντύπωση, ότι κάθε όραμα, χωρίς καμιά εξαίρεση, όπου πνευματικά όντα, θεοί ή δαίμονες, παράδεισοι ή τόποι βασανισμού και καθάρσεως παίζουν ένα ρόλο στο Μπάρντο ή σε ένα όνειρο σαν το Μπάρντο ή σε μια έκσταση, είναι καθαρά απατηλό γιατί βασίζεται επάνω σε σαμσαρικά φαινόμενα. Ο στόχος των διδασκαλιών του Μπάρντο Τοντόλ είναι ν' αφυπνίσει τον ονειρευόμενο μέσα στην Πραγματικότητα, ελεύθερο από κάθε συσκότιση των καρμικών ή σαμσαρικών πλανών, σε μια υπερκόσμια ή Νιρβανική κατάσταση, πέρα απ' όλους τους φαινομενικούς παραδείσους, ουρανούς, κολάσεις, καθαρτήρια ή κόσμους ενσαρκώσεων.

"Η Θιβετιανή Βίβλος των Νεκρών"
Πάντμα Σαμπάβα

(Επιμέλεια: Β.Γ. Έβανς Γουέντζ)